Педагогикалық кеңес №4

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ-ЗИЯТКЕРЛІК ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ ҮШІН ЖАҒДАЙ ЖАСАУ

Г.К.Абенова

№16  бөбекжай-бақшасы, тәрбиеші 

Қазіргі білім беру жүйесінде мектеп жасына дейінгі балалардың жеке дамуын қамтамасыз ету маңызды мәселе болып отыр. Соның ішінде, балалардың танымдық және зияткерлік қызметін дамыту — тұлғаның қалыптасуына негіз болатын басты бағыттардың бірі. Баланың ойлау, есте сақтау, зейін, қиял секілді танымдық қабілеттері ерте жастан дамиды, сондықтан да балабақшада бұл қабілеттерді жетілдіруге жан-жақты жағдай жасалуы тиіс.

Мектепке дейінгі кезең – адамның тұлға ретінде қалыптасуының іргетасы қаланатын маңызды сатысы. Осы кезеңде баланың танымдық-зияткерлік қабілеттері қарқынды дамиды. Баланың ойлау, қиялдау, елестету, сөйлеу, қабылдау, зейін және есте сақтау секілді функциялары түрлі әрекеттер арқылы жетіледі. Сондықтан, мектепке дейінгі ұйымдарда әрбір бала үшін қолайлы, дамытушы жағдай жасау — тәрбиешінің басты міндеттерінің бірі.

1. Танымдық-зияткерлік қызметтің ерекшелігі

Танымдық және зияткерлік қызмет дегеніміз — баланың өз бетінше ой қорытуы, себеп-салдарды анықтауы, сұрақтарға жауап іздеуі, жаңа ақпаратты қабылдап, оны қолдана білуі.

Танымдық қызметтің негізгі бағыттары:

• Сезіну мен қабылдау (түр-түсті, пішінді тану);
• Зейін мен есте сақтау (ойындар арқылы);
• Қиял мен елестету (ертегілер құрастыру, рөлдік ойындар);
• Логикалық ойлау (салыстыру, талдау, жалпылау).

2. Жағдай жасау жолдары

Баланың зияткерлік қабілетін дамыту үшін келесі жағдайларды қамтамасыз ету қажет:

а) Құнарлы дамытушы орта

• Зерттеу бұрыштары (су, құм, табиғи материалдар);
• Логикалық ойын құралдары;
• Үлкен үлгідегі конструкторлар, пазлдар, тақырыптық карточкалар;
• Кітаптар мен энциклопедиялар бұрышы.

ә) Ойын арқылы дамыту

• Дидактикалық ойындар (мысалы, «Не өзгерді?», «Суретті тап», «Кім тез?»);
• Сюжеттік-рөлдік ойындар (дүкен, дәріхана, балабақша, аурухана т.б.);
• Танымдық үстел ойындары (лото, домино, мозайка).

б) Зерттеушілік әрекет ұйымдастыру

• Қарапайым тәжірибелер (суды бояу, тұз бен судың тығыздығы);
• Салыстыру арқылы қорытынды жасау;
• Табиғатпен бақылау жүргізу (өсімдіктердің өсуі, ауа райы т.б.).

в) Тілдік қарым-қатынас дамыту

• Танымдық сұрақтар қою;
• Еркін диалог ұйымдастыру;
• Ертегі аяқтау, әңгіме құрастыру.

г) АКТ қолдану

• Интерактивті тақта, мультимедиялық тапсырмалар;
• Танымдық бейнероликтер, сурет жинақтары;
• Ақылды ойыншықтар мен роботтармен таныстыру.

3. Тәрбиешінің кәсіби рөлі

• Баланың қызығушылығын байқаушы және қолдаушы;
• Дамытушы ортаны ұйымдастырушы;
• Баламен және ата-анамен серіктестік орнатушы;
• Әр баланың жеке даму қарқынын ескеруші;
• Мотивация тудырушы, шығармашылық атмосфера қалыптастырушы.

4. Практикалық бөлім (мысалдар)

5. Әдістемелік ұсыныстар

1. Әр баланың даралығын ескеріп, жеке-жеке тапсырмалар ұсыныңыз.
2. Танымдық тапсырмалар ойынмен ұштастырылуы тиіс.
3. Баланың жетістігін мадақтап, сенім беріңіз.
4. Зерттеушілік әрекетке жиі тарту арқылы қызығушылықты тұрақты етіңіз.
5. Ата-аналармен бірлесе жобалар ұйымдастырыңыз (үйде тәжірибе жасау, ақылды ойыншық жасау).

Қорытынды

Баланың танымдық-зияткерлік дамуы – оның болашақтағы білімге бейімділігін, өз бетімен іздене білуін және өмірлік дағдыларын қалыптастырудың негізі. Балабақшада осындай қабілеттерді дамыту үшін жағдай жасау — тәрбиелік жұмыстың басты ұстанымдарының бірі. Әрбір тәрбиеші өз тәжірибесінде заманауи әдістерді, ойын технологияларын тиімді қолданып, баланың шығармашылық пен ізденіске деген ынтасын арттыруы қажет. Сонда ғана біз өзіне сенімді, белсенді, ой-өрісі кең, зияткер ұрпақ тәрбиелей аламыз

Шығармашылық дағдылар мен зерттеу іс-әрекеттерін дамыту  бойынша зерделеудін АНЫҚТАМАСЫ

Бақылау нысаны: барлық педагогтер 

Мерзімі: 19-23.02.2025 ж. аралығында 

Бөбекжай-бақшаның жылдық жоспары негізінде балалардың шығармашылық қиялы мен қабілеттілік дағдыларының даму деңгейлері зерделенді.

Балалардың шығармашылық қиялы мен қабілеттерін дамыту, олардың практикалық дағдыларын дамыту сәбилік кезден басталады. Мектеп жасына дейінгі баланың шығармашылық қабілетін үш кезеңге бөлуге болады.

Бірінші кезең- материялды тез қабылдап, жылдам меңгерген бала.

Екінші кезең-арнаулы тапсырманы мұхият орындайтын бала.

Үшінші кезең- берілген көркемдік білімді баяу қабылдайтын бала.

Осы орайда баланың ынта-жігерін арттыру арқылы шығармашылық деңгейін дамытуға болады. Баланың қабілетін дұрыс түсіну үшін баланың жас ерекшелігін психологиясын білу және ескеру қажет. Шығармашылықты тежейтін бірнеше кедергі бар: «жасай алмаймын, қолымнан келмейді» деп өздерін үрейге, қорқынышқа билетсе, екінші бала өз жұмысына өзі қанағаттанбайды; ал үшінші біреу-жасқаншақтық немесе ұяңдықтың кесірінен өз талантын танытуға енжар болады; төртіншісі-жалқаулыққа жеңдіреді. Шығармашылық шеберлік үшін балаға «сен қабілеттісің», «сенің қолыңнан бәрі келеді» балаға қолдау көрсету керек. Балалардың кішкентай жетістігі болса да, жоғары бағалап, мадақтап, көтермелеу керек. Баланың қойған сұрағына дұрыс жауап беру керек.

         Бөбекжай-бақшада өнімді шығармашылық қызметін ұйымдастыруда   шығармашылық - зерттеу дағдылары бойынша жұмыстар барлық жас топтарында өткізіледі.   Сурет салу, жапсыру, мүсіндеу, құрастыру – балалардың шығармашылық белсендігін көрсету үшін үлкен мүмкіндік беретін сабақтардың бірі. Балалар бейнелеу өнерімен жалпы топтық оқу іс-әрекетінен тыс та, ойынға бөлінген уақыт мезгілінде шұғылданады. Тәрбиеші бұл ынтаны, алынған бейнелеу дағдыларын қолдануға баланың шығармашылығын қолдап отырады. Бақылау барысында барлық бейнелеу оқу қызметінде педагог, тәрбиешілер көрнекілік құралдарын пайдаланады. Балалар сурет сала отырып заттар мен құбылыстарды жай ғана бейнелемей, суретінде өз сезімдерін білдіретінін байқалады.Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда  көркем әдебиет оқу қызметіндебелгілі тақырып бойынша әңгіме құрау, сурет бойынша әңгіме құрастыру әдістерімен қатар балалардың қиялы мен арманшылдығын дамытатын «Мен ұшқыш болсам», «Мен президент болсам», «Мен әке болсам» тақырыптарда әңгіме құрастыру тапсырмалары беріледі. Балалардың әңгіме құрауда шығармашылдығын дамыту бағытында тәрбиешілер қуыршақ театры, саусақ және үстел үстіндегі театрларды күннің екінші жартысында жүргізеді.

Бөбекжай- бақшада балалардың көркем шығармашылық қабілетін дамыту бағытында жүргізілген жұмыстар нәтижесінде:

- Ойын - тапсырмаларын орындау барысында балалардың қиялдары дамып, шығармашылық қабілеттері белсенді түрде артады.

- Шығармашылық тапсырмаларды орындау арқылы баланың өз мүмкіндіктері дамып жетіледі.

- Оқу қызметінде бала өзін-өзі қалыптасуына өз идеясын жүзеге асыруына бағытталған жаңа әдіс - тәсілдерді іздеп, проблеманы өзінше, жаңаша шешуге талпыныс жасайды.

- Тілдік тапсырмаларды орындау барысында сөздерді өзгерте, жаңа сөздер ойлап табуға белсенді тәжірибелер жасайды, сөйлеу іс - әрекетіне шығармашылықпен кіріседі.

- Бейнелеу іс- әрекетінде зат пен қоршаған ортаға баланың қызығушылығының артуы шығармашылық қиялының дамуына септігін тигізеді.

- Музыкалық іс - әрекетте баланың жеке басын жан – жақты дамыту эстетикалық тәрбие, дене тәрбиелерімен өзара тығыз байланысы арқасында қамтамасыз етіледі.

- Баланың бойында батылдық, еркіндік, ұшқырлық, сезімталдық сияқты қасиеттермен қатар ерекше ой қызметі, қайшылықтарды түсіну, заңдылықтарды анықтау, шығармашылыққа деген құштарлық дамиды.

Балалардың осындай шығармашылығын ұйымдастыра отырып өмір сүруге қабілетті, өзіндік дамуға даяр, өзін таныта алатын және өзі үшін де, қоғам үшін де бар мүмкіндігі пайдаланатын шығармашыл, құзіретті тұлғаны тәрбиелеуге жұмыстанудың маңызы зор болмақ.

Ұсыныс :

1.      Эмоционалдық және коммуникативті ортаны дамыту.

2.      Балалардың жас шамасы мен психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, іс-әрекетте  тиімді әдістерді қолдану.

1. Топтарда көрнекі құралдарды, қуыршақ театры, саусақ және үстел үстіндегі театрларды түрлендірін көбейту.

Әдіскер                                            Г.К.Абенова

Шығармашылық топ 

МДҰ ПЕДАГОГТЕРІНІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ЖЕТІЛДІРУ

Г.Жораева

№16 бөбекжай-бақшасы, психолог 

Бүгінгі таңда білім беру жүйесінің барлық сатыларында шығармашыл, ізденімпаз, жаңашыл мамандарға деген сұраныс артып отыр. Әсіресе, мектепке дейінгі ұйым педагогтерінің шығармашылық қабілеттерін дамыту – заманауи тәрбиенің басты талаптарының бірі. Себебі шығармашыл тәрбиеші балалармен жұмыс барысында жаңа әдістерді қолдана отырып, тәрбиелеу мен оқыту үрдісін қызықты әрі тиімді ете алады.

Шығармашылық – адамның өзіндік, ерекше жолмен ойлау, сезіну, жаңалық ашу қабілеті. Бұл қабілет педагогтің кәсіби тұлғалық дамуының негізгі көрсеткіші болып табылады.

Мақсаты:

Мектепке дейінгі ұйым педагогтерінің шығармашылық қабілеттерін дамыту арқылы олардың кәсіби шеберлігін арттыру, заманауи білім беру талаптарына сай келетін инновациялық тәжірибелерді енгізуге ынталандыру.

Міндеттері:

• Педагогтің шығармашылық қабілеттерін жетілдірудің тиімді жолдарын анықтау;
• Инновациялық әдіс-тәсілдермен таныстыру;
• Педагогтерге шығармашылықпен жұмыс істеу үшін қолайлы орта қалыптастыру;
• Өзара тәжірибе алмасуға жағдай жасау;
• Кәсіби құзыреттілікті дамыту.

Актуалдылығы:

Мектепке дейінгі ұйым – бала тұлғасы қалыптасатын ең алғашқы әлеуметтік орта. Бұл ортада қызмет ететін педагогтердің шығармашылық қабілеті қаншалықты жоғары болса, балаға берілетін білім мен тәрбие де соншалықты сапалы әрі мазмұнды болады.

Шығармашылыққа негізделген педагогикалық процесс баланың қызығушылығын арттырып, белсенділік танытуына, дербес шешім қабылдауына мүмкіндік береді. Осы тұрғыдан алғанда, педагогтің шығармашылық қабілетін дамыту – бала тұлғасын дамытуға бағытталған маңызды қадам.

Педагогтің шығармашылық қабілеттері қандай?

• Жаңа идеялар ұсыну қабілеті;
• Ойын, іс-әрекет, сабақ түрлерін түрлендіріп өткізу;
• Өз ісіне сын көзбен қарау және өзін жетілдіруге ұмтылу;
• Эмоциялық сезімталдық, интуиция;
• Қиял мен бейнелі ойлауды қолдану;
• Инновацияға ашық болу.

Шығармашылық қабілеттерді дамыту жолдары:

1. Шығармашылық тренингтер мен шеберлік сағаттары өткізу;
    – Педагогтерге арналған арнайы шығармашылық жаттығулар мен топтық жұмыс ұйымдастыру.
2. Инновациялық технологияларды қолдану:
    – Мысалы, жобалау әдісі, модулярлық оқыту, ойын арқылы оқыту, STEAM, TRIZ технологиясы.
3. Педагогикалық коучинг пен фасилитация әдістерін қолдану;
    – Өзара қолдау тобы арқылы кәсіби дамуға жағдай жасау.
4. Авторлық жобалар мен бағдарламалар әзірлеу;
    – Педагогтің жеке шығармашылық жобаларын қолдау, әдістемелік жинақтар шығару.
5. Кәсіби байқаулар мен фестивальдарға қатысу;
    – «Жыл тәрбиешісі», «Шығармашыл педагог» сияқты байқаулар педагогтің дамуына мотивация береді.

Практикалық бөлім мысалдары:

• Шығармашылық апталық ұйымдастыру:
   – Әр күнге түрлі тақырыпта ашық сабақтар, ойындар, көрмелер, тренингтер.
• «Шығармашылық алаңы» бұрышын жасау:
   – Қолөнер бұйымдары, дидактикалық материалдар, авторлық ойын түрлері қойылады.
• Педагогикалық шеберхана:
   – «Инновация мен шабыт», «Менің әдістемелік табысым» тақырыбында тәжірибе алмасу.

Шығармашылық – педагогтің кәсіби жетістігінің негізі. Ол үнемі дамып отыруы керек. Шығармашылықпен жұмыс істейтін педагог – баланың бойына сенімділік, белсенділік, еркіндік пен ізденімпаздық дарыта алады. Сондықтан МДҰ педагогінің кәсіби біліктілігін арттырумен қатар, оның шығармашылық әлеуетін де дамыту – балабақшадағы білім мен тәрбие сапасын арттырудың маңызды кепілі.

Ұсыныстар:

1. Шығармашылықпен жұмыс істейтін педагогтер тәжірибесін тарату;
2. Әр тоқсан сайын шығармашылық жобалар көрмесін өткізу;

ҚҰҚЫҚТЫҚ ОҚЫТУ «ОЙЫНШЫҚТАР ҚАУІПСІЗДІГІ ТУРАЛЫ» ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

А.Т.Джумабекова

№16  бөбекжай-бақшасы меңгерушісі

Балалардың денсаулығы мен қауіпсіздігі – мемлекеттің басты назарындағы мәселе. Баланың дамуына әсер ететін маңызды құралдардың бірі – ойыншық. Сондықтан Қазақстанда ойыншықтардың қауіпсіздігі заңнамалық деңгейде реттеледі. 2017 жылғы 3 шілдеде қабылданған «Ойыншықтардың қауіпсіздігі туралы» ҚР Заңы осы бағытта нақты талаптар мен ережелерді белгілейді.

Заңның мақсаты:

Ойыншықтардың балалардың өмірі мен денсаулығына қауіпсіз болуын қамтамасыз ету, сапасыз өнімдердің айналымға түсуінің алдын алу.

Негізгі ұғымдар:

• Ойыншық – 14 жасқа дейінгі балалар ойнауға арналған өнім.
• Қауіпсіздік – ойыншықтың зиян келтірмейтін, денсаулыққа әсер етпейтін сапалық сипаттары.
• Сәйкестікті бағалау – өнімнің белгіленген талаптарға сай келуін тексеру.

Заң аясындағы негізгі талаптар:

1. Материалдардың қауіпсіздігі:
    – Ойыншық құрамындағы химиялық заттар, бояулар, пластиктер балаға зиян келтірмеуі тиіс.
2. Физикалық және механикалық қауіпсіздік:
    – Ұсақ бөлшектер болмауы тиіс, бұрыштары үшкір болмауы керек.
3. Жас ерекшелігіне сай болуы:
    – Әр ойыншық белгілі бір жас тобына арналған болуы және бұл жапсырмада көрсетілуі тиіс.
4. Қаптамада міндетті түрде болуы тиіс ақпараттар:
    – Өндіруші туралы мәлімет, жас ерекшелігі, пайдалану ережесі, қауіпсіздік шаралары.
5. Міндетті сертификаттау:
    – Қазақстан аумағында сатылатын ойыншықтар арнайы сынақтан өтіп, сәйкестік сертификатына ие болуы қажет.

Заңды бұзған жағдайда:

• Сапасыз немесе қауіпті ойыншықтарды өндіру, тарату, сату – әкімшілік жауапкершілікке әкеледі.
• Қауіпті өнім саудадан алынып тасталады.

Қорытынды:

«Ойыншықтар қауіпсіздігі туралы» Заң – балалардың өмірі мен денсаулығын қорғауға бағытталған маңызды құжат. Мектепке дейінгі ұйымдар мен ата-аналар ойыншық таңдағанда осы заң талаптарын ескеріп, тексерілген, сапалы, сертификатталған өнімдерді ғана пайдалану қажет.

Педагогтерге арналған ұсыныстар:

• Балаларға ойыншықты ұсынбас бұрын оның қауіпсіздігін мұқият тексеру (жапсырмасы, жылы, материалы);
• Топтағы ойыншықтардың жағдайын үнемі бақылап отыру, ескі немесе сынған ойыншықтарды уақытылы алып тастау;
• Ойыншық таңдауда «Ойыншықтар қауіпсіздігі туралы» Заң талаптарын басшылыққа алу;
• Балаларға ойыншықтарды қауіпсіз қолдану ережелерін үйрету (мысалы: ойыншықтарды аузына салуға болмайтынын айту);
• Сертификатталған, тексерілген өндірушілерден алынған ойыншықтарды ғана пайдалану.

Тәжірибе алмасу

«ДЕНДРОТЕРПИЯ» ОЙЫНДАРЫНЫҢ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ДАМУЫНДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ»

Мирзаева Г.М.

№16  бөбекжай-бақша тәрбиешісі

— бұл денсаулықты нығайтуға, балалардың психологиялық және физикалық жағдайын жақсартуға бағытталған табиғатпен байланыс жасау әдісінің бірі. Дендротерапия (грек тілінен аударғанда «дендр» — ағаш, «терапия» — емдеу) — табиғатпен өзара әрекеттесу, әсіресе ағаштар мен өсімдіктерді пайдалану арқылы терапевтік әсер ету әдісі болып табылады. Бұл әдіс балалардың жалпы денсаулығын жақсартуға, олардың эмоциялық және әлеуметтік дамуын ынталандыруға, сондай-ақ қоршаған ортаға деген сүйіспеншілікті қалыптастыруға көмектеседі.

Дендротерапияның мектеп жасына дейінгі балаларға әсері:

1. Эмоциялық даму:

   - Табиғатпен байланыс балалардың психоэмоционалды жағдайына жағымды әсер етеді. Орманды, бақшаны немесе саябақта ойнау балаларға тыныштық, жайлылық және бейбітшілік сезімін сыйлайды.

   - Қоршаған орта мен табиғаттың әсері арқылы балалардың мазасыздығы, ашу-ыза, күйзеліс деңгейі төмендейді. Табиғатта болу стрессті жеңілдетіп, баланың эмоционалды жағдайын реттеуге көмектеседі.

   - Табиғатпен өзара әрекеттесу балаларға сабырлы болуға, өз эмоцияларын басқаруға үйретеді. Бұл — балалардың өзін-өзі реттеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

2. Физикалық даму:

- Табиғатта белсенді қозғалыс ойындары балалардың физикалық денсаулығына пайдалы. Орманда серуендеу, ағаштар арасында ойын ойнау немесе әртүрлі физикалық жаттығуларды орындау балалардың денсаулығын нығайтады.

   - Қозғалыс дағдыларын дамыту: Табиғи ортада балалардың әртүрлі қозғалыс дағдыларын дамытуға мүмкіндік бар. Мысалы, ағаштарды аралау, тастарды асып өту, әртүрлі деңгейлер бойынша қозғалу — бұл баланың физикалық қабілеттерін арттырады.

3. Когнитивтік даму:

   - Табиғатта бақылау жасау: Дендротерапия балаларға табиғатпен танысуға және оның элементтерін зерттеуге мүмкіндік береді. Олар ағаштардың өсу процесі, өсімдіктер мен жануарлар әлемі туралы білім алады.

   - Балаға табиғат құбылыстары мен экосистемалар туралы сұрақтар қою арқылы олардың танымдық қабілеттерін дамытуға болады. Бұл ойлау, талдау және зерттеу дағдыларын қалыптастырады.

4. Әлеуметтік даму:

   - Табиғаттағы топтық ойындар балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Орманға немесе саябаққа ұйымдастырылатын топтық серуендер мен ойындар балалардың бірлесіп жұмыс істеу, көмек көрсету, топтағы рөлдерге бейімделу дағдыларын дамытады.

- Жауапкершілік сезімін қалыптастыру: Табиғатқа қамқорлық жасау (қоқыс жинау, ағаштарды суару, табиғатты қорғау) балаларда қоршаған ортаға деген жауапкершілік сезімін арттырады.

5. Шығармашылық даму:

   - Табиғатпен жұмыс жасау балалардың шығармашылық ойлауын дамытады. Ағаш жапырақтарынан, тастардан немесе ағаш бұтақтарынан әртүрлі қолөнер бұйымдарын жасау — бұл баланың қиялдауын және шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.

   - Әрбір табиғи элементті жаңа идеялар мен жобаларды жүзеге асыруға пайдалану балалардың шығармашылық процесіне қатысуын күшейтеді.

Дендротерапияның түрлері мен әдістері:

1. Орман серуендері: Бұл әдіс балаларды табиғатқа алып шығу, ағаштарды зерттеу, табиғаттың дыбыстарын тыңдау, өсімдіктер мен жануарлар әлемімен танысу мақсатында ұйымдастырылады.

   - Орманда серуендеу баланың психоэмоционалды жағдайын қалыпқа келтіріп, оның табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттырады.

   - Балалар ағаштардың әртүрлі түрлерін таниды, олардың ерекшеліктерін зерттейді, бұл танымдық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

2. Ағаштармен байланыс: Балаларға ағаштарға қол тигізу, оларды зерттеу, ағаштың құрылымын және ерекшеліктерін түсіндіру.

   - Бұл балаларға табиғаттың бір бөлігі болуға, оның құрамдас бөлігі ретінде сезінуге мүмкіндік береді.

- «Ағаштармен сөйлесу» ойыны арқылы балалар эмоциялық жай-күйін жеңілдетуге, ағаштардың символикалық мағынасына тереңірек түсінік алуға тырысады.

3. Табиғи материалдармен жұмыс: Ағаш бұтақтарынан, жапырақтардан, гүлдерден және басқа да табиғи материалдардан қолөнер бұйымдарын жасау.

   - Бұл балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, олардың табиғатқа деген қызығушылығын арттырады.

   - Балалар табиғатпен тығыз байланыс орнату арқылы өздерінің экологиялық көзқарастарын қалыптастырады.

4. Құм және су ойыны: Табиғаттағы су мен құм балалар үшін тамаша сенсорлық және когнитивтік дамыту алаңы болып табылады.

   - Балалар түрлі пішіндер мен конструкциялар құрып, жаңа нәрселерді түсінеді, бұл олардың логикалық ойлауын дамытуға ықпал етеді.

Дендротерапияның мектепке дейінгі балалар үшін артықшылықтары:

- Табиғатпен жақын болу балалардың экологиялық санасын дамытады. Олар табиғаттың байлығын, оның маңызды екенін түсініп, оны қорғаудың маңыздылығын түсінеді.

- Балалардың психологиялық және физикалық жағдайы жақсарады. Табиғаттағы тыныш және тыныс алу жағдайы балалардың жалпы денсаулығына әсер етеді, стрессті жеңілдетуге көмектеседі.

- Шығармашылық және когнитивті дағдыларды дамытуға ықпал етеді. Табиғаттағы бай тәжірибе балалардың шығармашылығын арттырып, ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндік береді.

Қорытынды:

«Дендротерапия» ойындары мектеп жасына дейінгі балалардың дамуына жан-жақты әсер етеді. Бұл әдіс баланың эмоционалды және психологиялық жағдайын жақсартуға, физикалық денсаулығын нығайтуға, сондай-ақ шығармашылық және танымдық дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Табиғатпен байланыс орнату балаларға қоршаған ортаға деген сүйіспеншілік пен қамқорлықты, сондай-ақ табиғатқа деген жауапкершілік сезімін қалыптастырады.

Тәжірибе алмасу

«БАЛАНЫҢ ЖАН-ЖАҚТЫ ДАМУЫНА СЕНСОРИКА МЕН ҰСАҚ МОТОРИКАНЫҢ ӘСЕРІ»

Онгарбаева С.С.

№16  бөбекжай-бақша тәрбиешісі

— мектеп жасына дейінгі кезеңде балалардың дамуындағы ең маңызды аспектілердің бірі болып табылады. Сенсорика мен ұсақ моториканың дұрыс дамуы баланың когнитивтік, физикалық, психоэмоционалдық және әлеуметтік дамуына үлкен ықпал етеді. Сенсорика — бұл адамның қоршаған ортамен өзара байланыс арқылы түрлі ақпаратты қабылдап, өңдейтін жүйесі болса, ұсақ моторика — бұл қол мен саусақтардың ұқыпты қозғалыстарын, яғни балалардың қолымен және саусақтарымен орындаған әртүрлі әрекеттерін дамыту процесі.

1. Сенсорика және оның маңызы

Сенсорика — бұл адам ағзасының қоршаған ортадан келетін ақпаратты сезу және қабылдау қабілеті. Бұл баланың көз, құлақ, тері, мұрын, ауыз арқылы қоршаған әлемнен түрлі сезімдер алуын қамтиды. Сенсориканың балалардың дамуындағы рөлі зор, себебі бұл жүйе баланың танымдық және физикалық қабілеттерінің негізін құрайды.

Сенсориканың балалардың дамуына әсері:

- Танымдық даму: Сенсорика баланың қоршаған ортамен танысуы мен оны түсінуінің негізі болып табылады. Балалар заттардың түсі, формасы, көлемі, сапасы, текстурасы мен дәмін ажырату арқылы олардың физикалық және табиғи қасиеттері туралы түсінік алады. Мұндай қабылдау дағдылары баланың ойлау қабілетін және логикалық ойлауды дамытады.

- Қоршаған ортаға деген қызығушылық: Сенсорлық тәжірибе балаларға жаңа нәрселерді зерттеуге және үйренуге ықпал етеді. Олар барлық сезімдерін белсенді түрде пайдалана отырып, жаңа білім алады.

- Тіл дамуы: Сенсорлық тәжірибе баланың сөздік қорын дамытуға да әсер етеді. Әр түрлі заттарды сезініп, олардың қасиеттерін анықтап, осы туралы сөздер мен терминдерді қолдану баланың тілдік дағдыларын арттырады.

- Эмоциялық даму: Сенсорлық тәжірибе баланың эмоциялық жағдайына да әсер етеді. Мысалы, жұмсақ ойыншықтардың немесе жағымды дәмнің әсері баланың көңіл-күйін көтеруге, ал қатты дауыстар мен қышқыл дәмдер керісінше, балаларда жағымсыз эмоциялар тудыруы мүмкін.

2. Ұсақ моторика және оның маңызы

Ұсақ моторика — бұл баланың қол мен саусақтарының қозғалыстарын үйлесті…

- Когнитивті даму: Ұсақ моторика баланың ми қызметін жақсартады. Саусақтардың қозғалыстары баланың миын ынталандырып, оның интеллектуалды қызметін арттырады. Мысалы, кітаптарды парақтау, ойыншықтармен ойнау, құрылыс блоктарымен жұмыс жасау баланың когнитивті дамуына оң әсер етеді.

- Тілдің дамуы: Ұсақ моторика мен тіл арасында тығыз байланыс бар. Саусақтардың нәзік қозғалыстары мидың сөйлеу орталықтарын қоздырады, бұл балаға сөйлеу және тыңдау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Қолдың нәзік қозғалыстары сөздерді айту және тыңдау қабілетінің дамуына ықпал етеді.

- Құндылықтар мен дағдылар: Ұсақ моторика баланың еңбекке деген қызығушылығын арттырып, оны үйренуге, жасауды өз қолымен жасауға ынталандырады. Саусақтарды жаттықтыру арқылы бала өз-өзіне деген сенімд…

Сенсорика мен ұсақ моторика арасында тығыз байланыс бар, себебі ұсақ моториканы дамыту үшін балаға сенсорлық ақпаратты дұрыс қабылдап, оны дұрыс өңдеу қажет. Мысалы, бала ойыншықты ұстап, оның пішінін, текстурасын және салмағын сезінгенде, осы сезімдер оның қолының қозғалыстарын басқаруға көмектеседі. Сенсорлық ақпарат пен моторлық дағдылардың үйлесімді дамуы баланың жан-жақты дамуын қамтамасыз етеді.

Мысалы:

- Сурет салу және мүсіндеу: Сурет салу немесе мүсіндеу балалардың сенсорлық дағдыларын және ұсақ моторикасын дамытуға көмектеседі. Саусақтармен немесе қылқаламмен жұмыс істеу арқылы бала сурет салу кезінде түстер мен формаларды ажыратады, бұл оның сенсорлық қабылдауын жақсартады. Сонымен қатар, бұл әрекеттер балаға қол мен саусақтарды басқаруға мүмкіндік береді, яғни ұсақ моториканы дамытады.

- Құрастыру ойындары: Лего немесе басқа құрылыс ойыншықтарымен ойнау сенсорлық және моторлық дағдыларды бірге дамытуға ықпал етеді. Балалар әртүрлі бөліктерді сезініп, олардың бір-бірімен қалай үйлесетіні туралы ақпарат алады, бұл олардың моторикасын және танымдық қабілеттерін жақсартады.

4. Сенсорика мен ұсақ моториканы дамыту әдістері:

- Ойындар мен жаттығулар: Әр түрлі сенсорлық ойындар, мысалы, әртүрлі материалдармен (құм, су, жібек, жұмсақ заттар) ойнау, балалардың сенсорлық дағдыларын дамытады. Бұл ойындар олардың қолдарын қозғалу арқылы, әртүрлі сезімдер мен текстураларды сезінуге көмектеседі.

- Құрастыру және сурет салу: Ұсақ моториканы дамытуға арналған жаттығулар мен тапсырмалар, мысалы, құрастыру конструкторлары, мозаика, сурет салу және мүсіндеу, балаға қол мен саусақтарын тиімді пайдалануға үйретеді.

- Кішігірім әрекеттер: Жіптерді түйіндеу, түймелерді бекіту немесе суреттегі элементтерді кесу сияқты ұсақ моторика дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар да маңызды.

Қорытынды:

Сенсорика мен ұсақ моторика баланың жан-жақты дамуына ықпал ететін негізгі факторлар болып табылады. Сенсорлық тәжірибе балалардың қоршаған орта туралы түсініктерін қалыптастыруға, оларды зейін қоюға, қабылдауға, ажыратуға және ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Ұсақ моторика болса, баланың қол мен саусақтарының қозғалыстарын бақылау және үйлестіру дағдыларын дамытып, когнитивті және тілдік дағдылардың дамуына оң әсер етеді. Бұл екеуінің өзара байланысы баланың жалпы даму процесін нығайтып, оның әлеуметтік, эмоциялық және физикалық дамуына үлкен үлес қосады.